Κάστρο Μπαρδούνιας

Τα συνεχή επαναστατικά κινήματα στη Λακωνία και τη Μάνη, κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας, είχαν ως αποτέλεσμα το φανατισμό και το μίσος των Τούρκων. Σ’ αυτή την αδιάκοπη σύγκρουση με τους κατακτητές, ένα τμήμα της Λακωνίας που δοκιμάστηκε και υπέφερε ήταν τα Μπαρδουνοχώρια.
Από τα χωριά αυτά, εκείνα που ήταν στα δυτικά του Μπαρδουνοποτάμου, ανήκαν στην ελεύθερη ανατολική Μάνη και δεν γνώρισαν τη σκλαβιά. Αντίθετα, όσα ήταν ανατολικά του Μπαρδουνοποτάμου, κατέχονταν από τους Τουρκαλβανούς, τους περίφημους Τουρκομπαρδουνιώτες, που βρίσκονταν εκεί για να αποκρούουν τους Μανιάτες.
Κέντρο των τουρκομπαρδουνιωτών αρχικά, ήταν το απόρθητο κάστρο της Μπαρδούνιας. Στην όχθη του Σμήνους υψώνεται απότομος βράχος, πάνω στον οποίο βρίσκονται τα ερείπια του κάστρου της Μπαρδούνιας, το οποίο υπήρξε διοικητικό κέντρο της περιοχής. Η αρχική δόμηση1 του κάστρου δεν έχει προσδιοριστεί, αλλά ίσως να ήταν βυζαντινό κτίσμα ή Φράγκικο. Βέβαιο είναι ότι η σημερινή του μορφή είναι βενετσάνικη με τούρκικες επιδομήσεις και μετατροπές. Μέσα στο κάστρο υπήρχε οχυρός πύργος, με θέσεις πυροβολικού, αποθήκες πυρομαχικών και τροφίμων, δεξαμενές νερού και πολλά κτίρια για προσωπικό και υλικά απαραίτητα για άμυνα.
Στο κατάλογο του 1618 περιλαμβάνεται2, ως Bardugna Castello, στη κατηγορία των οικισμών της γειτονικής Μάνης, αλλά δεν υπάρχει πληθυσμιακή ένδειξη. Αναφέρεται σε Βενετικές πηγές, όπου χαρακτηρίζεται είτε ως οικισμός της Alta Maina είτε της Bardugna. Στη στατιστική της Exped. Scient. το 1829, περιλαμβάνεται στους οικισμούς της επαρχίας Μυστρά (Λακεδαίμονος).
Απογραφές3: το 1879 ως Άγιος Νικόλαος – Φρούριο Βαρδούνιας – Παλαιά Βαρδούνια 601 ψυχές, το 1889 ως Βαρδούνια Παλαιά 28 – Βαρδούνια Φρούριον 16, το 1896 ως Βαρδούνια Παλαιά 31 – Βαρδούνια Κάστρο 31, το 1907 ως Βαρδούνια Παλαιά 16 – Βαρδούνια Κάστρον 25, το 1920 ως Παλαιά Βαρδούνια 15 – Κάστρον Βαρδούνια 21, το 1928 ως Παλαιά Βαρδούνια 24 – Κάστρον Βαρδούνια 18, το 1940 η Παλαιά Βαρδούνια ερημωμένη, ενώ το κάστρο δεν αναφέρεται, το 1951 ως Βαρδούνια 45 και έκτοτε δεν αναφέρεται.
Παραπομπές1. Μεγάλη Σοβιετική εγκυκλοπαίδεια, έκδοση 1981, Τ.23, σελ. 20.2. Κώστας Κόμης, «Πληθυσμός και οικισμοί της Μάνης, 15ος - 19ος αιώνας», εκδόσεις Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, Ιωάννινα 1995, σελ. 401.3. Κώστας Κόμης ό.π., σελ. 402.